Vesayet, 4721 sayılı Medeni Kanun tarafından düzenlenmiş bir hukuk kurumudur. Bu kurum, bazı ergin kişilerin veya velayet altında bulunmayan küçüklerin kişisel ve maddi menfaatlerini korumayı amaçlar. Vesayet altına alınma, kanuni bir zorunluluktan kaynaklanabileceği gibi kişinin kendisi de bazı durumlarda vesayet altına alınmasını mahkemeden talep edebilir.
Vesayeti Gerektiren Haller Nelerdir?
Medeni Kanun’a göre vesayeti gerektiren haller şunlardır:
Yaş küçüklüğü,
Kısıtlanma
Hürriyeti bağlayıcı (hapis cezası) ceza alma,
Kişinin kendi isteğiyle vesayet altına alınmayı talep etmesi.
Vesayet altına alınan her bireye bir vasi atanır. Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür (MK m.403).
Medeni Kanun’da vesayeti gerektiren haller ve şartlar ayrıntılı bir şekilde belirtilmiştir. Bu haller yaş küçüklüğü, kısıtlanma, hürriyeti bağlayıcı ceza alma, kişinin kendi isteğiyle vesayet altına alınmayı talep etmesi gibi durumları içermektedir.
Vesayeti gerektiren durumların sona ermesi de belirli kriterlere bağlıdır. Örneğin, küçüklerde vesayet, ergin olmalarıyla kendiliğinden sona erer. Hükümlülerde ise özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkumiyetin sona ermesi vesayeti sonlandırır.
Vesayet uygulamasında devletin sorumluluğu da vurgulanmıştır. Devlet, vesayet dairelerinde görevli olanların hukuka aykırı olarak sebep oldukları zararlardan sorumludur.
Vesayet organları, vesayet daireleri (Sulh Hukuk ve Asliye Hukuk Mahkemesi) ile vasi ve kayyımlardır. Kamu vesayeti, vesayet makamı ve denetim makamından oluşan vesayet daireleri tarafından yürütülür. Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir (MK.397).
Vesayetin sona ermesi, küçüklerde erginlik, hükümlülerde ceza sona ermesi, kısıtlılarda vesayeti gerektiren sebebin ortadan kalkması gibi durumlarla gerçekleşir.
Vasi atanması, vesayet altındaki kişinin korunması ve menfaatlerinin sağlanması açısından önemli bir süreçtir. Vasinin görev süresi sona erdiğinde, malvarlığının ve hesapların teslim edilmesi gibi prosedürler de belirtilmiştir. Vasinin görevine son verilmesi durumunda, son rapor ve kesin hesap incelenir ve onaylandıktan sonra vesayet makamı tarafından karar verilir.